Những câu chuyện về khu phố nhỏ ven sông (truyện ngắn)

Những Câu Chuyện Về Khu Phố Nhỏ Ven Sông (Tập truyện ngắn)​ Tác giả: Jan Neruda Dịch giả: Bình Slavická và Dương Tất Từ Nhà xuất bản: Văn Học - 2018 Giới thiệu tác phẩm: . . . ​ Thế giới trong truyện ngắn của Jan Neruda là thế giới của những con người tầm thường, những con người bé nhỏ ở những đô thị đang bắt đầu hiện đại hóa: những người chủ cho thuê nhà, những công chức hạng trung và thấp, những người buôn bán vặt vãnh, chủ tiệm ăn, chủ hiệu tạp hóa, thầy thuốc, hạ sĩ quan... Lớp người ấy thời nào cũng có, là một thứ sản phẩm tất yếu của thành thị. Nếu đã yêu truyện ngắn của Gogol, Chekhov, Lỗ Tấn hay Tản Đà, Phạm Duy Tốn, Nguyễn Công Hoan, Thạch Lam, độc giả sẽ thấy những con người trong truyện ngắn của Jan Neruda thật thân thuộc biết bao. Đó là lớp người mà ở một thời điểm của lịch sử văn chương, khi mà tiến trình hiện đại hóa và đô thị hóa đã tạo cho họ một vị thế thật mâu thuẫn, vừa bé mọn nhưng cũng vừa không thể bị bỏ qua bởi sự đông đảo và đồng thời khi mà những lớp sóng cổ điển hay lãng mạn đã lùi xa, họ trở thành một nhân vật quan trọng trong bất cứ nền văn chương nào, nhưng đặc biệt, hình như trong những nền văn học phương Đông, họ có một vị trí đặc biệt hơn. Tất nhiên, vẫn là về những con người ấy nhưng Neruda có một cách nhìn riêng. Các nhà nghiên cứu nói rằng đó là ảnh hưởng của con người nhà báo khi viết văn, một sự thiếu vắng chủ nghĩa lí tưởng trong bút pháp của ông. Chủ nghĩa hiện thực của Neruda, nếu có thể nói vậy, là một thứ chủ nghĩa hiện thực, có lẽ, rất gần với Vũ Trọng Phụng hay Nguyễn Công Hoan, mà rất khác với thứ chủ nghĩa hiện thực nhuốm màu thương cảm của Thạch Lam hay Nguyên Hồng. Chủ nghĩa hiện thực ấy lật lên mọi khía cạnh của con người và cuộc sống thị dân, cả khía cạnh mơ mộng hão huyền, cái thực dụng đến khô khốc, cái nhẫn tâm một cách tầm thường cũng như cái bé mọn nhỏ nhặt. Ông mô tả sâu sắc và tinh tế tất cả những thói tật của thị dân, đặc biệt là cái ác tầm thường, cái vô tâm và ích kỉ cũng như sự nhẫn tâm của lời nói cũng như những điều bịa đặt, những định kiến, tin đồn. Nó như căn bệnh mãn tính của thị dân, trở thành một thứ thói tật gần như là bản chất của những đô thị mà người ta sống trong những cộng đồng vừa thành thị nhưng cũng vừa rất đỗi làng xã, khi mà mỗi cánh cửa mở ra đều có thể soi thẳng vào đời sống của một kẻ khác, khi mà mỗi tin đồn có thể bay từ đầu phố đến cuối phố chỉ trong thoáng chốc, khi mà cuộc sống của kẻ này có thể bị chà đạp bởi cả một cộng đồng rằng rịt trong những mối quan hệ và sự cô đơn chưa trở thành án chung thân của mỗi con người. Có thể nói, văn chương của Neruda thuộc về một thời đại mà thành thị vẫn là một thế giới mở mà những con người không tránh khỏi, không thể nào thoát khỏi thế giới của những kẻ khác. Trong thế giới ấy, con người chưa trở nên lạc lõng và cô độc trong cái biển xa lạ của những siêu đô thị. Nhắc đến tập truyện ngắn của Neruda, không thể không nhắc đến một nhân vật đặc biệt: khu phố nhỏ ven sông, khu Malá Strana trong tiếng Séc. Đặt trong một cái nhìn so sánh, Malá Strana được mô tả trong tập truyện của Neruda giống như khu 36 phố phường của Hà Nội, khu phố mà hình ảnh của nó thấp thoáng trong ca khúc của Nguyễn Đình Thi, được lưu lại trong tranh của Bùi Xuân Phái và phim tài liệu của Trần Văn Thủy, khu phố gắn với những cái tên có chữ Hàng. Tôi muốn nói đến những Hàng Bông, Hàng Gai, Hàng Hòm, Bát Sứ, ... những Tô Tịch, Hàng Mành, những khu “đặc Việt Nam” nhất trong khu phố bàn cờ giữa lòng Hà Nội. Chỉ cần nhích một chút, sang đến những Hàng Đào, Hàng Ngang, Hàng Đường, Tạ Hiện ... đã là một 36 phố phường khác, đa văn hóa hơn, của những khu Ấn kiều và đặc biệt, Hoa kiều, một khu vực mà nếu so sánh với Praha, có thể đặt cạnh Khu Do Thái, nơi có nhà cũ của F. Kafka. . . . Trân trọng gửi đến tất cả các bạn!