Osmanlı muahedeleri ve kapitülâsiyonlar 1300-1920 ve Lozan muahedesi 24 Temmuz 1923

Osmanlı muahedelerini kronolojik bir tasnif ile toplıyan ve gösteren türkçe olarak bir tek eser bile yoktur. Tercümanı Hakikat tarafından neşredilen beş ciltlik Mecmuai Muahedatta, Baron de Testa'nın Osmanlı muahedeleri mecmuasinı takliden, muahedeler devletlerin isimlerine göre toplanmıştır. Herhangibir tarihi mütalea esnasında, Baron de Testaya müracaat ettiğimiz zaman tesadüf olunan müşkülât, burada aynen karşımıza çıkmaktadır. Osmanlı muahedeleri, kronolojik bir tasnif ile, dört cilt üzerine, Gabriel efendi Noradunkiyan tarafından, fakat Fransızca olarak neşredilmiştir. Muahedelerin metinleri, Testa'da, Noradunkiyan ve Mecmuai Muahedatta ve nihayet Testa ile Noradunkiyanın menbalarında mevcut olduğundan, ben, bu kitapta, Osmanlı muahedelerinin metinlerini değil, bir Osmanlı tarihi mütaleasında lüzumu olakilecek kronolojik bir listesini ve metinlerinin hulâsalarını topladım. Muahedelerin aktini icap ettiren tarihi hâdiselere dair de birtakım notlar ilâve ettim. R.E.