Το καθαρό και το βρόμικο. Η σωματική υγιεινή από τον Μεσαίωνα ως σήμερα

Η καθαριότητα είναι μια θεμελιώδης όψη της διαδικασίας του πολιτισμού στη Δύση. Απο τον Μεσαίωνα μέχρι τον 20ό αιώνα, οι κανόνες και οι πρακτικές της καθαριότητας έρχονται να ακονίσουν τις αισθήσεις, να εκλεπτύνουν τις συμπεριφορές, να διευθετήσουν σώματα και χώρους - τάσεις που συμβαδίζουν με την ενίσχυση του αυτοκαταναγκασμού και τη διεύρυνση του ιδιωτικού χώρου. Η εξέλιξη αυτή επιδρά αναπόφευκτα στις κυρίαρχες εικόνες του σώματος και των περιβλημάτων του. Μια ιστορία της καθαριότητας οφείλει έτσι να δείξει πώς οι ποικίλες επιταγές της φροντίδας του εαυτού συσσωρεύονται βαθμιαία, σε συνάρτηση με ευρύτερες κοινωνικές παραστάσεις και γνώσεις. Για να συνθέσει μια τέτοια ιστορία, ο Ζώρζ Βιγκαρελλό παρακάμπτει τα δικά μας «αυτονόητα» κριτήρια και ανιχνεύει εκδοχές της καθαριότητας σε ξεχασμένες πλέον συμπεριφορές. Διακρίνει έτσι το ρόλο που αποδίδεται κάθε φορά στο κατεξοχήν μέσο καθαρισμού, το νερό: εορταστικό, απειλητικό, δυναμωτικό, προστατευτικό, ηθικό. Και διαπιστώνει ότι η «αριστοκρατική» έμφαση στην εξωτερική εμφάνιση -που εκδηλώνεται με το πλύσιμο των ασπρόρουχων και την ενδυματολογική επίδειξη- μετατοπίζεται προς μια πιο σύνθετη «αστική» προσοχή στις φυσικές ικανότητες και το εσωτερικό σφρίγος - που εκφράζεται με το τακτικό πλύσιμο του σώματος. Γεμάτη γλαφυρά παραδείγματα και παράδοξες «σκηνές εποχής», τούτη η ιστορία της σωματικής καθαριότητας και υγιεινής είναι ταυτόχρονα μια ευρύτερη κοινωνική και πολιτισμική ιστορία του ευρωπαϊκού κόσμου. (ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΣΤΟ ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ)