Μεταφυσική πραγματεία

Το έργο μπορεί να χωρισθή σε πέντε μέρη: - Στο πρώτο μέρος, εξετάζει τις σχέσεις του Θεού με τον κόσμο, με βάση την πράξη της δημιουργίας. Οδηγείται στη διαπίστωση ότι ο κόσμος στο σύνολό του είναι ο καλύτερος δυνατός, αφού ο Δημιουργός του είναι το τελειότερο ον κι ενεργεί σύμφωνα με την αρχή του "βελτίονος". - Στο δεύτερο μέρος, προχωρεί στην εξέταση των δημιουργημάτων, ορίζοντάς τα ως ατομικές ουσίες, τελείως ανεξάρτητες μεταξύ τους. Το σύνολο αυτών των ατομικών ουσιών αποτελεί το σύμπαν, που υπακούει στους νόμους της προκαθορισμένης αρμονίας. - Στη συνέχεια, σ' ένα τρίτο μέρος, περνά στην παρουσίαση του φυσικού κόσμου που αντιστοιχεί στην περιοχή της ύλης. Εδώ διαπιστώνει ότι βασικός στη φύση είναι ο νόμος της διατήρησης της ενέργειας και ότι η μηχανική εξήγηση των φυσικών φαινομένων δεν έρχεται οπωσδήποτε σε αντίφαση με την τελεολογική ερμηνεία του κόσμου. - Στο τέταρτο μέρος, ασχολείται με τις άυλες ουσίες, και, ειδικότερα, με τα πνεύματα, εξετάζοντας τα δύο συστατικά τους στοιχεία, τη νόηση και τη βούληση. - Στο πέμπτο και τελευταίο μέρος, φθάνει στην περιγραφή της ένωσης αυτών των πνευμάτων με το Θεό, που θα αποτελέση την Πολιτεία του Θεού. (Απόσπασμα από την εισαγωγή της έκδοσης)