Η εμπειρία της φυλακής και της εξορίας: Οι πολιτικοί κρατούμενοι στον εμφύλιο πόλεμο

Το ερευνητικό ενδιαφέρον για τους πολιτικούς κρατούμενους και εξόριστους μπορεί να αποβεί ιδιαίτερα γόνιμο και να συμβάλει αποφασιστικά στην κοινωνική και πολιτισμική ιστορία της Ελλάδας [...]τον 20ό αιώνα. Το πλαίσιο της παρούσας μελέτης καθορίζεται από κάποια συγκεκριμένα ερωτήματα. Το πρώτο αφορά τις κοινωνικές συνέπειες του εμφυλίου πολέμου ως κατάστασης εκτάκτου ανάγκης. Ο ελληνικός Εμφύλιος πόλεμος ανήκει στους ολοκληρωτικούς πολέμους του 20ού αιώνα και θα πρέπει να τον μελετήσουμε ως καθολικό φαινόμενο το οποίο επηρεάζει κάθε πλευρά της κοινωνικής, πολιτικής, πολιτισμικής ζωής αλλά και την προσωπική εμπειρία και μνήμη. Το δεύτερο ερώτημα αφορά τη θεώρηση της φυλακής ως θεσμού που έχει καταστατικό ρόλο στη δημιουργία των πολιτικών κρατουμένων ως υποκειμένου. Θα πρέπει να εξετάσουμε με ποιους τρόπους και μέσα από ποιες διαδικασίες οι διώξεις, ο εγκλεισμός, οι μέθοδοι τιμωρίας διαμόρφωσαν τους πολιτικούς κρατούμενους. Το τελευταίο ερώτημα αφορά τον τρόπο με τον οποίο οι κρατούμενοι νοηματοδοτούν την εμπειρία της φυλακής και αντιστέκονται στους καταναγκασμούς που επιβάλουν οι αρχές. Σ’ αυτή την περίπτωση θα πρέπει να λάβουμε υπόψη μας ότι οι διαφορές στο φύλο, την ηλικία, την κοινωνική προέλευση, τη μόρφωση, το πολιτισμικό υπόβαθρο επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνονται και βιώνουν τη φυλακή ή την εξορία. Η μελέτη των πολιτικών κρατουμένων μπορεί να συντελέσει αποφασιστικά στην ανάλυση των κρατικών πολιτικών έναντι των πολιτικών τους αντιπάλων. Οι πολιτικές αυτές εντάσσονται στα ευρύτερα ιδεολογικά και πολιτικά ρεύματα που καθόρισαν τον «σύντομο» 20ό αιώνα και τις συγκρούσεις που πυροδότησαν. Συγκρούσεις που τις περισσότερες φορές συνδυάστηκαν με πολέμους ή εμφύλιους, οι οποίοι είχαν σοβαρές επιπτώσεις στις κοινωνικές σχέσεις και την οργάνωση του σύγχρονου κράτους.