Μεγάλη Ελλάδα. Αρχαιολογία και Ιστορία της Νότιας Ιταλίας και της Σικελίας

Ο όρος «Μεγάλη Ελλάς» απαντά για πρώτη φορά στον Πολύβιο (2. 39.1). Πρωϊμότερες αναφορές στην Σικελία και την Νότια Ιταλία, όταν δεν είναι γεωγραφικές, κάνουν χρήση γενικών όρων: έτσι, ο Πίνδαρος (Πυθ. 1.146), αναφέρει ότι ο Ιέρων των Συρακουσών έσωσε την Ελλάδα (δηλαδή τη Σικελία) από τους Καρχηδονίους. Άλλες πηγές (Σοφοκλής), αναφέρονται στην Ιταλία, ενώ ο όρος Μεγάλη Ελλάς χρησιμοποιείται σε τρία διαφορετικά εδάφια του Ευρυπίδη για να περιγράψει την μητροπολιτική Ελλάδα. Ο όρος Μεγάλη Ελλάς συμπεριλαμβάνει την Σικελία, το νωρίτερο από την εποχή του Στράβωνα. Πιθανολογείται από τους περισσότερους ιστορικούς ότι ο όρος πρωτοεμφανίζεται τον 6ο αι., και μάλιστα συνδέεται με την Πυθαγόρεια φιλοσοφία (με βάση την λανθασμένη ερμηνεία ενός εδαφίου του Τίμαιου από τον Ταυρομήνιον). Η ερμηνεία του ποικίλλει, οι περισσότεροι ιστορικοί όμως συμφωνούν στο ότι το επίθετο «Μεγάλη» χρησιμοποιείται σε αντιδιαστολή με την μητροπολιτική Ελλάδα, που ήταν μικρότερη. Κάτι τέτοιο δεν επιβεβαιώνεται από την γλωσσολογική έρευνα: τέτοια ερμηνεία θα δικαιολογούνταν μόνο αν χρησιμοποιούνταν το επίθετο «Μείζων». Επομένως, βάσιμη είναι η άποψη που συσχετίζει το επίθετο Μεγάλη με θρησκευτικές αντιλήψεις. Με βάση αυτή τη θεώρηση, Μεγάλη Ελλάς είναι ένας χαρακτηρισμός με θρησκευτικό χαρακτήρα, που δείχνει την μεγάλη ιερότητα της Κάτω Ιταλίας, με τις αρχαίες λατρείες της Αφροδίτης, της Δήμητρας και της Κόρης, της Ήρας και του Διόνυσου.